Engelli Sağlık Raporuyla Hangi Haklardan Faydalanırsınız?
Engelli sağlık raporu bulunan bireyler, erken engelli emekliğinden, ÖTV indirimli engelli araç alımına, vergi indirimden, engelli maaşına birçok haktan faydalanmaktadırlar. Ne yazık ki birçok engelli bu hakları bilmediğinden devletin kendilerine tanıdığı bu haklardan yararlanamıyor. Bu yazımızda size tüm yönleriyle engellilerin yararlanacağı haklardan bahsedeceğiz.
Engelli Sağlık Raporu Nasıl Alınır?
Sağlık kurulu raporu vermeye yetkili devlet, üniversite veya özel hastanelerden engelli sağlık raporu alabilirsiniz. Bunun için yapılması gereken iş ve işlemler şu şekildedir. Hastaneye sağlık kurulu raporu almak için başvuruda bulunacaksınız. Onlar size şu gün gelin tüm branş doktorlarına muayene olun diyecekler. O gün gelip muayene olduktan sonra size heyete şu gün gelip heyete girin diyecekler. O gün gidip heyete girecekseniz ve uygun bulunursa engelli sağlık raporu nu alacaksınız.
- ÖTV İndirimli Engelli Aracı Alımı
Engelli vatandaşlarımız sıfır araç alımında ÖTV istisnasına tabi olup aldıkları sıfır araçlarda ÖTV ödemiyorlar. Bunun için iki önemli kıstas vardır. Bunlardan ilki rapor oranı %90 altı olan kişilerin aracı hareket ettirici özel donanıma ihtiyaç duyması ve buna uygun sağlık kurulu raporu ve raporla uyuşan ehliyet alması. İkincisi ise rapor oranı %90 ve üzeri olanlar. Bunlar araç alımında tek başına rapor oranları yeterli olup başka şart aranmayan kişilerdir. Bu şartları taşıyan kişiler ÖTV indirimli engelli aracı alabilirler.
- Engelli Emekliliği
Kademeli engelli emekliliği, engelli bireylerin çalışma süresi ve sigortalılık sürelerine göre daha erken emekli olmasını sağlayan bir düzenlemedir. Bu emeklilik türünden faydalanmak için aşağıdaki şartlar ve süreçler dikkate alınır:
- Engellilik Oranı ve Raporu
- Sağlık kurulu raporuyla en az %40 oranında engelli olduğunu belgelemeniz gerekir.
- Raporun, yetkilendirilmiş bir devlet hastanesinden veya Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiş bir sağlık kuruluşundan alınmış olması şarttır.
- Engellilik oranı, raporda açıkça belirtilmelidir. Oran, emeklilik şartlarınızı belirler.
- Sigorta Türü ve Başlangıç Tarihi
Emeklilik için sigorta başlangıç tarihiniz ve sigorta türünüz (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) önemlidir:
- SSK (4A):
Sigorta başlangıç tarihine göre prim gün sayısı ve emeklilik yaşı belirlenir. - Bağ-Kur (4B) ve Emekli Sandığı (4C):
Daha farklı kriterlere tabi olabilir, ancak genelde SSK’ya göre daha fazla prim gün şartı aranır.
- Kademeli Geçiş Şartları
Kademeli emeklilikte, sigorta başlangıç tarihinize göre aşağıdaki şartlar uygulanır:
- 1 Ekim 2008 Öncesi Sigortalılar:
Bu tarihten önce sigortalı olduysanız, daha avantajlı koşullardan yararlanabilirsiniz.- Engellilik oranı %40-59 arası ise 18 yıl sigortalılık süresi ve 4.000 prim günü gerekir.
- Engellilik oranı %60-79 arası ise 15 yıl sigortalılık süresi ve 3.600 prim günü yeterlidir.
- %80 ve üzeri engellilik oranı için ise 15 yıl sigortalılık süresi ve 3.000 prim günü aranır.
- 1 Ekim 2008 Sonrası Sigortalılar:
Bu tarihten sonra sigorta başlangıcınız varsa, prim günü şartları artabilir.- Engellilik oranına bağlı olarak 18 yıl sigortalılık süresi ve 4.320 ila 5.400 gün arasında prim ödeme şartı bulunabilir.
- Vergi İndirimi Belgesi (Opsiyonel)
- Vergi indirimi hakkı kazanmış engelli çalışanlar, erken emeklilik avantajlarından faydalanabilir.
- Bu belgeyi alabilmek için bağlı bulunduğunuz vergi dairesine başvurmanız gerekir. İşyerinizden alacağınız yazı ile başvurabilirsiniz.
- Başvuru Süreci
- Sağlık Raporu Alma:
Engellilik durumunuzu belgelemek için sağlık raporunuzu alın. - SGK’ya Başvuru:
Raporunuzla birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) başvurun. - Prim Günlerinizi ve Sigorta Sürenizi Kontrol Edin:
Eksik primleriniz varsa isteğe bağlı sigorta veya borçlanma yoluyla tamamlayabilirsiniz. - SGK İncelemesi:
SGK, raporunuzu ve prim bilgilerinizi inceler. Şartlar sağlanıyorsa emekliliğiniz onaylanır.
- Özel Durumlar
- Malulen Emeklilik:
Eğer engellilik durumunuz sigortalı olduktan sonra ortaya çıktıysa ve çalışma gücünüzde en az %60 kayıp varsa, malulen emeklilik başvurusunda bulunabilirsiniz. - Kısmi Süreli Çalışma:
Emeklilik sonrası çalışmaya devam etmek isterseniz belirli yasal düzenlemelerden faydalanabilirsiniz.
Yukarda saydığımız bu iki engelli hakkı engellielrin yararlanacağı en önemli iki hak olup diğer engelli hakları ise şu şekilde sıralanabilir.
Engellilerin Yararlanacağı Tüm Haklar
Engelliler için sağlanan haklar, bireylerin yaşam kalitesini artırmayı ve topluma tam ve eşit katılımlarını sağlamayı amaçlar. Türkiye’de engellilere sunulan haklar, mevzuatla güvence altına alınmıştır. İşte engellilerin yararlanabileceği haklar:
- Eğitim Hakları
- Özel eğitim kurumlarında ücretsiz eğitim alma hakkı.
- Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda ücretsiz özel eğitim destek hizmetleri.
- Engelli öğrencilere yönelik burs ve maddi destekler.
- Üniversitelerde engelli öğrenci birimleri aracılığıyla erişilebilirlik ve destek hizmetleri.
- Engelli bireylerin sınavlarda (örneğin YKS, KPSS) ek süre ve uygun koşullarda sınava girme hakkı.
- Sağlık Hakları
- Engelli Sağlık Kurulu Raporu alma hakkı.
- Devlet hastanelerinde öncelikli muayene hakkı.
- Sağlık hizmetlerinde katkı payı muafiyeti.
- Evde sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkı.
- Ortez, protez, tekerlekli sandalye gibi medikal cihazlar için devlet desteği.
- Sosyal Güvenlik ve Emeklilik Hakları
- Kademeli engelli emekliliğinden erken yararlanma hakkı.
- Malulen emeklilik hakkı (çalışma gücünde %60 kayıp olması durumunda).
- Bakıma muhtaç engellilere ve ailelerine verilen evde bakım aylığı.
- Engelli bireylerin yakınlarına sigorta prim teşviki ve destekler.
- İstihdam Hakları
- Kamu ve özel sektörde engelli istihdamı zorunluluğu (kamu kurumlarında %3, özel sektörde %4).
- İŞKUR tarafından sağlanan iş ve mesleki eğitim programları.
- Engelli girişimcilere hibe ve teşvik destekleri.
- Vergi avantajları (örneğin Gelir Vergisi’nden indirim).
- Vergi İndirim ve Muafiyetleri
- Gelir Vergisi İndirimi: Engellilik derecesine göre vergi indirimi.
- Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) Muafiyeti: %90 ve üzeri engelliler için.
- Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Muafiyeti: Engellilere özel araç alımında.
- Katma Değer Vergisi (KDV) indirimi (bazı medikal cihazlar ve hizmetlerde).
- Ulaşım ve Erişim Hakları
- Şehir içi toplu taşıma araçlarından ücretsiz yararlanma hakkı.
- Şehirlerarası otobüs, tren ve uçak biletlerinde indirim (en az %40 engellilik oranı ile).
- Erişilebilir bina ve kamu alanları düzenlemelerinden faydalanma.
- Engelsiz park yeri kullanımı.
- Sosyal Yardım ve Destekler
- 2022 Engelli Aylığı: Geliri belirli bir seviyenin altında olan %40 ve üzeri engelliler için.
- Evde Bakım Maaşı: Ağır engelli bireylerin bakımı için ailelerine sağlanan maaş.
- Belediye destekleri: Gıda, giyecek, barınma ve diğer yardımlar.
- Elektrik, su, doğalgaz faturalarında indirim.
- Konut ve Barınma Hakları
- TOKİ projelerinde engellilere özel kontenjan.
- Kira yardımı ve sosyal konut projelerinden öncelikli faydalanma.
- Hukuki Haklar ve Danışmanlık
- Adli süreçlerde öncelikli işlem hakkı.
- Ücretsiz avukat desteği ve hukuki danışmanlık.
- Ayrımcılığa karşı korunma ve hak arama mekanizmalarına erişim.
- Kültürel ve Sosyal Haklar
- Tiyatro, sinema, müze ve spor etkinliklerinde indirim veya ücretsiz giriş.
- Kültürel etkinliklerde engelsiz erişim düzenlemeleri.
- Engellilere özel spor faaliyetleri ve rehabilitasyon programları.
- E-devlet ve Teknolojik Haklar
- E-devlet sisteminde engellilere özel hizmetler (öncelikli işlem, kolay erişim).
- İletişim hizmetlerinde indirim (Türk Telekom, Turkcell, Vodafone gibi operatörlerde).
- Engellilere yönelik akıllı cihazlar ve teknoloji desteği.
Engellilik durumuna, rapor oranına ve sosyal güvenlik statüsüne göre bu haklar değişebilir. Daha detaylı bilgi için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, SGK veya İŞKUR ile iletişime geçebilirsiniz.
Kaynak: Engelliler.gen.tr
