Haciz esnasında dikkat edilmesi gerekenler nedir ?

HACİZ ESNASINDA (SIRASINDA) DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

İcra Katibinin haciz not defteri

Fiili haciz konusunda, sık sorulan sorulara ilişkin haciz esnasında icra memurunun dikkat etmesi gereken hususlara ilişkin soru-cevap şeklinde not hazırladık, faydalı olması temennisiyle.

1-Borçlunun Yahut Borçlu İle Birlikte Malı Elinde Bulunduran Şahısların Beyana Davet Edileceği

Borçlunun yahut borçlu ile birlikte malı elinde bulunduran şahıs veya şahısların huzurunda yapılan menkul mal hacizlerinde; mahcuz üzerinde mülkiyet veya rehin gibi sınırlı bir aynî hakkın veya üçüncü kişiler tarafından önceden konulmuş haciz bulunup bulunmadığının belirtilmediği gibi adı geçenin İcra ve İflâs Kanunu’nun 85/2. maddesine göre beyana da davet edilmediği gözlenmiştir.

İcra ve İflâs Kanunu’nun 85/2. maddesine göre, haciz sırasında “borçlu veya borçlu ile birlikte malı elinde bulunduran şahıs veya şahısların menkul mal üzerinde üçüncü kişinin mülkiyet hakkının bulunması veya menkul malın üçüncü şahıs tarafından haczedilmiş olması halinde, bu hususu haciz yapan memura beyan etmek ve beyanın haciz tutanağına geçirilmesini talep etmek, haciz yapan memurunda borçluyu yahut borçlu ile birlikte malı elinde bulunduran şahıs veya şahısları bu beyana davet etmek zorunda” olduğundan, bundan böyle bu hususun açıkça sorulması ve durumun zapta derci,

2-Borçlunun Yokluğunda Yapılan Hacizlerde Tebligat

Borçlunun yokluğunda yapılan haciz işlemlerinde;haciz mahallinde tebellüğe yetkili kimseler bulunmasına karşın haciz tutanağının bir örneğinin hazır olan şahsa verileceğinin unutulmaması

İcra ve İflâs Kanunu’nun 103. maddesi gereğince, sözü edilen durumlarda; haciz sırasında Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebellüğe yetkili kimse bulunmadığı takdirde, borçlunun tetkik ve diyecekleri için 3 gün içinde icra dairesine davet olunacağının, tebellüğe yetkili kimse bulunduğu takdirde ise haciz tutanağının bir örneğinin bulunan şahsa verileceğinin unutulmaması,

3-Haciz Tutanaklarına Alacak Miktarının, Haczin Yapıldığı Yer, Tarih ve Saatin Yazılması Gerektiği

… esas sayılılarda olduğu gibi, haciz tutanaklarına (alacak miktarının) ve haczin yapıldığı (tarih ve saat) ile (yerin) yazılmadığı gözlemlenmiştir.

İcra ve İflâs Kanunu Yönetmeliği’nin 41. maddesinde belirtildiği üzere, haciz tutanağına (alacak miktarının) ve (haczin yapıldığı gün ve saati) ile (haczin ifa edildiği yerin) açıkça yazılmasına özen gösterilmesi,

4-Hacizlerde Borçlunun Bulunmaması – İmza

Hacizlerde borçlunun bulunmaması nedeniyle işlem yapılamadığına dair düzenlenen tutanakların, görevli memur ve şoför tarafından imzalanmasıyla yetinildiği saptanmıştır.

Bu gibi hâllerde, düzenlenecek tutanakların inandırıcı olması bakımından, hacze giden memurdan başka hazır olan kimsenin imzası veya yönetici, komşulardan borçlunun adreste oturup oturmadığına dair beyan alınarak imzasını alması, imza atılmaması halinde imzadan imtina ettiği tutanağa yazılması

5- Mahalde hazır bulunan Alacaklı Vekilinin Haciz Talebini Red Edilmemesi Gerektiği

Haciz mahalinde hazır olanlarca gelinen adresin borçluyla alakası olmadığına dair kanaat getirildikten sonra Alacaklı Vekilinin haciz talebi red edilmemesi gerektiği;

Haciz mahalinde Alacaklı Vekili haciz talebinde ısrarlı olup olmadığının sorulması, haciz talebinde ısrarlı olması halinde bu hususunun tutanağa yazılması halinde İİK. 85 maddesi borca yeter miktarda haciz işlemi yapılması,

İcra memurunun haciz yapıp yapmama konusunda takdir yetkisi yoktur

(Kuru, B.:İcra ve İflas Hukuku, Ankara 2013, s. 420).

İcra memurlarına tanınan takdir yetkisi İİK’nın 82. maddesi kapsamında malın haczinin kabil olup olmadığıyla sınırlı olup, icra memurunun bunun dışında haczedilmesi talep edilen malın üçüncü kişiye ait olduğu gerekçesiyle haciz talebini reddetme yetkisi bulunmamaktadır.

( Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/12-347 E – 2019/837  K)

6-İstihkak Prosedürü İİK. 96-97 ve İİK. 99 h.k.

Haciz sırasında İcra ve İflas Kanunu icra memuruna maddi hukuk kurallarına göre üçüncü kişinin mülkiyet iddiasının doğru olup olmadığını araştırma ve inceleme yetkisi vermemiştir. Üçüncü kişi tarafından istihkak iddiasında bulunulması hâlinde icra memurluğunca yapılması gereken istihkak iddiasını tutanağa geçirip malın borçlu elinde mi yoksa üçüncü kişi elinde mi haczedildiği tespit edilerek, İİK’nın 97. ve 99. maddeleri uyarınca istihkak prosedürünü işletmektir. Çünkü istihkak iddiasına konu malın kime ait olduğunu inceleme ve karar verme yetkisi ve görevi icra mahkemesine verilmiştir.

İstihkak davası, istihkak iddia edilen malların hacizden kurtulması için başvurulan bir davadır. Devletin cebri icra organları tarafından haklarına müdahale edildiğini düşünen üçüncü kişiler tarafından açılan istihkak davasının amacı başkasının borcu için mallarının haczedildiğini ileri süren üçüncü kişilerin söz konusu malları hacizden kurtarmaktır. İİK’nın 96, 97 ve 99. maddelerine göre istihkak iddiası ve bunu takip eden istihkak davası haczedilen malın borçlunun ya da üçüncü kişinin elinde bulunması ihtimaline göre farklı usullere tabi tutulmuştur. Haczedilen menkuller eğer borçlunun elinde kabul edilir ve üçüncü kişi istihkak iddiasında bulunur da alacaklı veya borçlu buna itiraz ederse, dosya İİK’nın 97. maddesi uyarınca istihkak iddiası ile ilgili olarak karar verilmek üzere icra mahkemesine gönderilir. Üçüncü kişinin elinde olursa, icra müdürlüğü istihkak iddiası üzerine alacaklıya istihkak davası açması için İİK’nın 99. maddesi uyarınca süre verir.

İİK’nın 79, 85/2, 96, 99 ve 102. maddeleri aslında üçüncü kişiye ait malın borçluya ait sanılarak haczedilebileceğini varsaymakta, bu nedenle üçüncü kişilere istihkak iddiasında bulunma hakkı tanımaktadır. ( Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/12-347 E – 2019/837 K.)

İstihkak davalarına ilişkin Yargıtay kararlarına sitemizden ulaşabilirsiniz.

7-İİK 97 ve 99.’a Göre Değerlendirme Yetkisi Esas İcra Dairesine Aittir.

Talimat icra dairesinin görevi, asıl icra dairesinin talimatı doğrultusunda haciz işlemini yapmak ve varsa istihkak iddialarını tutanağa geçirmektir. Yapılan haciz nedeniyle istihkak iddiasında bulunulursa bu iddia ile ilgili İİK. nun 97 ve 99. maddelerinin uygulanmasına dair karar, asıl takibin yapıldığı icra dairesince verilir. ( Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2011/22429 E – 2012/7570 K)

8- İstihkak davalarında mülkiyet karinesi

İİK.97/A “Bir taşınır malı elinde bulunduran kimse onun maliki sayılır. Borçlu üçüncü şahısların taşınır malı birlikte elinde bulundurmaları halinde dahi mal borçlu elinde addolunur. Bu halde üçüncü şahıs yedieminliği kabul ettiği takdirde bu mal muhafaza altına alınmaz. “ Ancak 24/11/2021 tarihli kanun metninde İİK.97 değişikliğe gidilerek haciz mahalinde üçüncü şahıs yeddieminliği kabul ettiği takdirde yeddiemin olmayı kabul etmesi durumunda muhafaza işlemi yapılamayacağı, ancak icra mahkemesinden takibin devamı kararı getirilmesi halinde muhafaza işlemi yapılacağı düzenlenmiştir.

9- İcra Memuru Hacizde Evrak Araştırması Yapıldığına Dair İcra ve İflas Kanunda düzenleme olmadığı

İcra memuru, haciz mahalinde evrak araştırmaya ilişkin İcra ve İflas Kanunda yapıldığına dair bir düzenleme olmadığı ve yine uygulama itibariyle İİK. 96-97 ve İİK. 99 maddeleri hacze neye göre yapacağına ilişkin üçüncü kişinin yerinde borçluya ait evrak araştırılması yapıldığı bu da bir takım şikayetlere sebebiyet verdiği, icra memurunun yetkisi İİK. 85 maddesinde belirtildiği üzere borca yeter miktarda haciz yapabileceği; istihkak davası için bilgi belge toplama görevi olmadığı hal böyle olunca yasal dayanaktan yoksun bir şekilde evrak araştırması yapılması bir takım şikayetlere sebebiyet vereceği, mahalde hazır olan Alacaklı Vekilinin haciz talebinde ısrarlı olması halinde haciz yapılması gerekeceği

10- Mahalde bulunan Avukat Katibinin Talep ve Beyanda Bulunmaya dair Yetkisi Olmadığı;

Haciz mahalinde avukat katibi yani hazurun’un görevi masrafları karşılamak olduğu, mahalde beyanda bulunmaya veya talepte bulunmaya dair yetkisi olmadığı, yani adres göstermeye dair yetkilerinin olmadığının unutulmaması

11- Haciz mahali kapalı olması halinde aidiyet tespiti amacıyla muhtar, yönetici ve komşulardan beyan alınması

Haciz adresinde borçlunun adreste olmaması halinde mahalle muhtarı, yönetici, kapıcı ve komşulardan borçlunun adreste oturup oturmadığına dair beyan alınması ve aidiyetinin tespit edilmesi, İİK. 80 maddesi gereğince haciz mahalinde bulunması için borçlunun davet edilmesi aksi halde kapının polis nezaretinde çilingir marifetiyle kapının açılacağı, kapının açılması esnasında çilingirin göbeğe zarar vermemesi, göbeğe zarar vereceğini beyan etmesi halinde kapının açılmaması gerektiği

Kapı açıldıktan sonra işlem yapılsın veya yapılmasın gelindiğine dair tutanağın bir örneği veya haber kağıdının bırakılması gerektiğinin unutulmaması

12- İcra Memuru İİK. 85 maddesi borca yeter miktarda haczi yapabileceği;

Haciz mahallerinde Alacaklı Vekilleri “şunu haczedelim, bunu da haczedelim” gibi yetkisi olmadığı, talep edebileceği tek husus ” borca yeter miktarda haciz talep ediyorum” tarzında talepde bulunabileceği İcra ve İflas Kanun’da haciz yetkisi İcra Memuruna verildiği, İcra MemurudaİİK. 82 maddesi gereği haczi caiz olup olmadığına dair yetkisi olduğu bu yetkiyi keyfiyet olarak kullanmaması gerektiği, haczi koyan memur borçlu ilealacaklının menfaatlerini mümkün olduğu kadar telif etmekle mükellef olduğunun unutulmaması,

13-Gelinen adresin borçlunun adresi olduğu aidiyeti tespit edilmesi halinde kıymetli evrak, altın, para ve diğer kıymetli şeylerin talep edilmesi halinde araştırılması yapılabileceği

Gelinen adresin borçlunun adresi olduğu aidiyeti tespit edilmesi halinde,mahalde borçlunun hazır olması halinde talep halinde polis eşliğinde üzerinin aranabileceği, veya kapalı çelik kasa, çekmece olması halinde hazır olan borçluya açması gerektiğinin aksi durumda yine polis nezareti çilingir marifetiyle açılabileceğinin unutulmaması ( İİK.80/2 ve İİK. 80/3)

14- Üçüncü Şahıs istihkak mahalinde kıymetli evrak araştırması, evrak araştırması, kapalı kilitli dolapların açılmasının talep edilmesi halinde;

Gelin adreste hazır bulunanlarca istihkak beyanı olduğu, gelinen adresin x firmasına ait olduğu dolayısıyla mahalin borçluya ait olup olmadığı tespit edilmediği, İİK. 80 maddesinde belirtildiği üzere borçlunun kilitli yerleri ve dolapları açmaya göstermeye mecbur olduğu ve yine borçlunun yedinde kıymetli evrak araştırması yapılabileceği düzenlendiği hal böyle olunca gelinen adresin borçlunun adresinin olup olmadığının tespit edilmeden kapalı çekmece, dolap veya kıymetli evrak araştırılması yapılması kanunun ruhuna aykırı olacağından bu aşamada talebin Reddine;

15-Çilingir ve Hamal ve Nakliyeye Ödenen Ücretler Masrafların Haricen Ödenmeyeceği

Haciz ve benzeri işlemlerle ilgili olarak, İcra ve İflas Kanunu’nun 59. maddesine göre alınacak masrafların İcra ve İflâs Kanunu Yönetmeliği’nin 6, 61, 62 ve 112. maddeleri gereğince, tahsilât makbuzu kesilerek kasaya alınması, hak sahiplerine yapılacak ödemelerin de reddiyat makbuzu ile kasadan çıkışlarının sağlanması, haricen ödemelere mahal verilmemesi gerektiği,

16- Asansör ve Eklentileri Müstakil Olarak Haczedilemez

Asansör ve eklentileri 4721 sayılı Kanunun 684. maddesi gereğince taşınmazın bütünleyici parçası olup, müstakil olarak haczedilemez.( Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2016/9476 E. – 2017/2031 K.)

15-Yazar Kasa Haczinin Mümkün Olmadığı

Katma değer vergisi mükelleflerinin ödeme kaydedici cihazları kullanmaları mecburiyeti hakkındaki 3100 sayılı Kanun’un 3482 sayılı Kanun’la değişik 9. maddesinin 3. fıkrasında, kullanılan ödeme kaydedici cihazlar, ilgilinin gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti sona ermedikçe haczedilemez hükmü yer aldığından, bu tür cihazların haczinde, borçlunun vergi mükellefiyetinin araştırılması ve sürdüğü takdirde yazar kasanın haczedilmemesi,

16-HacizlerdeBeyaz Eşya, Bilgisayar ve Benzeri Menkul Malların Belirgin ve Önemli Vasıflarının Belirtilmesi

Televizyon, buzdolabı, bulaşık makinesi, çamaşır makinesi, fırın ve masaüstü veya dizüstü bilgisayar gibi değerli eşyaların hacizlerinde, seri numaraları, marka, tip, model, eskilik ve yenilik dereceleri, faal olup olmadıkları, bandrol numaraları, motorlu araçların motor ve şasi numaraları ile bilgisayarların işlemci, hafıza, monitör gibi önemli özellikleri ile diğer önemli vasıflarının tam ve ayrıntılı biçimde haciz tutanağına da yazılması gerektiğinin hatırdan çıkarılmaması,

17- Haczedilen Mallara İlişkin Yeddiemin’e ait T.C. Kimlik ve tebliğe yarar adres bilgisinin alınmasının unutulmaması gerektiği

Haczedilen eşyalar İİK 358 ve TCK 289 md. gereğince yedieminliğin hukuki ve cezai sorumlulukları anlatılarak yeddiemine teslim edilmesi, T.C. Kimlik numarası ve tebliğe yarar adresinin istenilmesinin unutulmaması gerektiği

Fiili hacze ilişkin sorularınızı bu başlık altında bize bildirebilirsiniz.

Kaynak : Müfettiş tavsiyeleri – Yargıtay Hukuk Dairesi kararları