Haciz Esnasında Evrak Araştırması ve Kıymetli Evrak Araştırması

*Bu eğitim, hacizde evrak araştırması hangi durumlarda yapılabileceği ve yapılamayacağı durumları içeren bilgilerden oluşmaktadır.

*Haciz esnasında, kıymetli evrak araştırmasının hangi durumlarda yapılmasının mümkün olduğu ve hangi durumlarda yapılamayacağına dair bilgiler içermektedir.

* Uygulamada sıkça yapılan hatalarda biri de şudur ki. Hacizde kıymetli evrak araştırması ile evrak araştırması hususu birbirinden karıştırılmaktadır. Bu eğitim de bu hususlara ilişkin Yargıtay kararı ve Adalet Bakanlığı Personel Genel Müd.  Görüş yazılarına değinilecektir.

Evrak araştırması nedir ?: Fatura, kira sözleşmesi, kartvizit, muhasebe evrakları, v.b.

Kıymetli evrak araştırması nedir ?: Bono, çek, Türk Ticaret kanunda yazılı kıymetli evrak niteliği taşıyan belgeler.

İcra Memuru Hacizde Evrak Araştırması Yapabilir mi, Yasal Dayanağı Var mı ?

İcra memuru haciz mahalinde evrak araştırmasına ilişkin İcra ve İflas Kanunda yapıldığına dair bir düzenleme olmadığı ve yine uygulama itibariyle İİK. 96-97 ve İİK. 99 maddeleri hacze neye göre yapacağına ilişkin üçüncü kişinin yerinde borçluya ait evrak araştırılması yapıldığı bu da bir takım şikayetlere sebebiyet verdiği, icra memurunun yetkisi İİK. 85 maddesinde belirtildiği üzere borca yeter miktarda haciz yapabileceği; istihkak davası için bilgi belge toplama görevi olmadığı hal böyle olunca yasal dayanaktan yoksun bir şekilde evrak araştırması yapılması bir takım şikayetlere sebebiyet vereceği, mahalde hazır olan Alacaklı Vekilinin haciz talebinde ısrarlı olması halinde istihkaklı haciz yapılması gerektiği düşünülmektedir.

Üçüncü Şahsın adresinde evrak araştırması yapılabilir mi?

İcra ve İflas Kanun’da evrak araştırması yapılmasına dair bir düzenleme olmadığı, uygulamada hacizde istihkak mahalinde borçluya ait malların aidiyet tespiti amacıyla yani haczin İİK.96-97 ve İİK.99 hangi prosedüre göre yapılıp yapılamayacağına ilişkin mahalde talep gereği evrak araştırması yapılmaktadır. Yargıtay son kararında bu hususta görüş değişikliğine giderek şu şekilde karar vermiştir;

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2022/7981 E. 2023/258 K. Sayılı ilamında “İİK ‘nın 80. maddesinde icra memuruna tanınan yetkinin  borçlu ile istihkak iddia eden 3. şahıs arasındaki organik bağın ispatı ve 3. kişinin istihkak iddiasının reddine yönelik ispat için evrak araştırması yapılmasını kapsamadığı, bu nedenle evrak araştırması talebinin Adalet Bakanlığı’nın konuya ilişkin görüş bildirim yazısı da nazara alındığında usulsüz olduğu” denilmektedir.

Yargıtay 12. Hukuk dairesi evrak araştırması hususunda, görüş değişikliğine giderek üçüncü şahsın bulunduğu mahalde  evrak araştırması yapılmasının ve kararında ispat veya delil toplamak için evrak araştırması yapılmasının mümkün olmadığından bahsetmiştir.

Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü’nün 29/03/2016 tarih ve 82084579 sayılı yazısında da evrak araştırmasının hangi durumlarda mümkün olduğundan da bahsetmiştir.

Gelinen adresin borçlunun adresi olduğu aidiyeti tespit edilmesi halinde kıymetli evrak, altın, para ve diğer kıymetli şeylerin talep edilmesi halinde araştırılması yapılabileceği

Gelinen adresin borçlunun adresi olduğu, başka bir ifade ile gelinen adresin borçluya aidiyeti tespit edilmesi halinde, mahalde borçlunun hazır olması halinde talep halinde polis eşliğinde üzerinin aranabileceği, veya kapalı çelik kasa, çekmece olması halinde hazır olan borçluya açması gerektiğinin aksi durumda yine polis nezareti çilingir marifetiyle açılabileceğinin unutulmaması ( İİK.80/2 ve İİK. 80/3)

Üçüncü Şahıs istihkak mahalinde kıymetli evrak araştırması,  kapalı kilitli dolapların açılmasının talep edilmesi halinde;

Gelin adreste hazır bulunanlarca istihkak beyanı olduğu, gelinen adresin x firmasına ait olduğu dolayısıyla mahalin borçluya ait olup olmadığı tespit edilemediği, İİK. 80 maddesinde belirtildiği üzere borçlunun kilitli yerleri ve dolapları açmaya göstermeye mecbur olduğu ve yine borçlunun yedinde kıymetli evrak araştırması yapılabileceği düzenlendiği hal böyle olunca gelinen adresin borçlunun adresinin olup olmadığının tespit edilmeden kapalı çekmece, dolap veya kıymetli evrak araştırılması yapılması kanunun ruhuna aykırı olacağı,

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2022/7981 E. 2023/258 K. Sayılı ilamında “İİK ‘nın 80. maddesinde icra memuruna tanınan yetkinin  borçlu ile istihkak iddia eden 3. şahıs arasındaki organik bağın ispatı ve 3. kişinin istihkak iddiasının reddine yönelik ispat için evrak araştırması yapılmasını kapsamadığı, bu nedenle evrak araştırması talebinin Adalet Bakanlığı’nın konuya ilişkin görüş bildirim yazısı da nazara alındığında usulsüz olduğu” denilmektedir.

Haciz esnasında, gelinen adrese ilişkin üçüncü şahıs tarafından haciz esnasında istihkak iddiasında bulunduğu bunun üzerine Alacaklı vekili tarafından “ Kıymetli evrak araştırılması talep ediyorum” veya “ Evrak araştırması talep ediyorum” adı altında taleplerde bulunduğu görülmektedir.

İİK. 80 maddesinde belirtildiği üzere kıymetli evrak araştırması aidiyeti tespit edilen borçlunun mahalinde kapalı çekmece, dolap, kasa olması durumunda mümkün olduğu, üçüncü şahsın yani istihkak iddia edilen haciz adresinde kıymetli evrak araştırması yapılmasının mümkün olmadığı buna ilişkin herhangi bir kanuni düzenleme olmadığı gibi Yargıtay 12. Hukuk Dairesi ve Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü’nün kararı ve görüşü bu doğrultuda olduğu görülmektedir.

Adreste borçlu veya borçluya ait olup olmadığı hususunda beyan verecek kimse olmaması durumunda ne yapılmalı ?

Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü 82084579/2315 ve 29/03/2016 tarihli görüşünde”Haciz mahallinde adresin borçluya ait olup olmadığı hususunda beyan verebilecek kimsenin bulunmadığı durumlarda, gelinen adresin ve haczi talep edilen malların borçluya ait olup olmadığını tespit amaçlı icra memuru tarafindan mahalde evrak araştırması yapabileceği” şeklinde görüş bildirmiştir.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2022/7981 E. 2023/258 K. “adresin kapalı olması nedeniyle çilingir marifetiyle adrese girilerek haciz işlemi yapılması halinde veya haciz mahallinde adresin borçluya ait olup olmadığı hususunda beyan verebilecek kimsenin bulunmadığı durumlarda gelinen adresin ve haczi talep edilen malların borçluya ait olup olmadığının tespiti amacıyla icra memuru tarafından mahalde evrak araştırması yapılabileceği.. “ şeklinde hüküm tesis edilmiştir.

 

Burdaki ifadeyi netleştirmek adına, x borçlusunun evine veya işyerine gidildi. Adres kapalı, Yönetici veya görevliden beyan alındı. Adreste oturduğu beyan edildi. Alacaklı vekili bu durumda çilingir marifeti ile kapının veya işyerinin açılmasını istedi. İşte bu durumda, beyan verecek kimse olmaması durumunda mahalde evrak araştırılması yapılmasının mümkün olduğundan bahsetmiştir. Farklı örnekler ile bu hususu çoğaltabiliriz.

 

Bilgisayarda veya Dijital Platformda Evrak araştırması yapılabilir mi ?

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2022/7981 E. 2023/258 K. Sayılı ilamında “haciz mahallinde 3. kişi şirket adına beyanda bulunacak kimselerin bulunduğu, 3. kişinin muvafakatı dışında evrak araştırması/bilgisayarda evrak araştırması yapılması halinde Adalet Bakanlığı’nın konuya ilişkin görüş bildirim yazısı da dikkate alındığında bu işlemin usulsüz olacağı,  kanunen haczi kabil mal aramak ve bulmaya ilişkin maddenin evrak aramayı kapsayacak şekilde genişletilemeyeceği, diğer yandan bilgisayar ortamında araştırma yapma yetkisinin ancak CMK’nun 134. maddesi gereğince mahkeme kararıyla hakimler tarafından verilebileceği” şeklinde hüküm tesis edilmiştir.

Özetle, 3. Kişinin muvafakatı dışında evrak araştırması veya bilgisayarda evrak araştırılmasının mümkün olmadığı, bilgisayarda araştırma CMK’un 134. Maddesi gereğince mahkeme kararıyla mümkün olacağından haciz mahalinde bilgisayarda evrak araştırılması yapılması hususuna dikkat edilmesi gerektiği düşünülmektedir.

FAYDALI OLMASI DİLEĞİYLE

(Temmuz 2024, İSTANBUL –  Ramazan KUL, İcra Müdür Yardımcısı)