7499 Sayılı Yasa İle Yapılan Değişiklikler Sonrası Cezaevindeki Borçlulara Tebliğ Usûlü
Ön Bilgi
İİK.nun 54. maddesinde; “Mümessili olmayan bir tutuklu veya hükümlü aleyhine takipte, mümessil tayini vesayet makamına ait olmadıkça, icra memuru bir mümessil tayin etmesi için kendisine münasip bir mühlet verir ve takibi bu sürenin bitmesine bırakır. Bu mühlet içinde temsilci tayin edip bildirmeyen tutuklu veya hükümlü hakkında takibe devam olunur” hükmü yer almaktadır. Anılan maddeye göre mümessil tayininden maksat bir avukatın vekil tayin edilmesi veya Medeni Kanun hükümlerine göre Sulh Hukuk Mahkemesine müracaat edilerek kendisine bir temsilci (vasi, kayyım) tayin ettirmesidir.
Türk Medeni Kanunu’nun yeniden düzenlenen 407. maddesinde (Değişik:2/3/2024-7499/5 md.) Cezanın infazı için ceza infaz kurumunda bulunan her ergin hükümlünün, isteği üzerine kısıtlanabileceği veya kendisine kayyım atanabileceği düzenlenmiştir. Hükümlünün toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezası varsa ve bu cezanın infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi ise; isteği bulunmasa bile, kişiliğinin veya malvarlığının korunması bakımından gerekli görülmesi halinde kısıtlanabileceği belirtilmiştir. “Hükümlünün isteği” şartı toplam 5 yılın altında cezalar için aranacaktır; bu durumda olan hükümlünün isteği olmadığı sürece, vasi veya kayyım atanması mümkün olmayacaktır. Hükümlünün toplam cezası 5 yıl ve üzeri ise; isteği bulunmasa bile, hükümlü lehine yapılacak değerlendirme neticesinde kısıtlanmasının gerekli olduğu sonucuna varıldığında, vesayet makamı (sulh hukuk mahkemesi) tarafından kısıtlama kararı verilebilecektir. Kısıtlama kararının verilebilmesi için, öncelikle vesayet makamının hükümlüyü dinlemesi gerekmektedir. 4721 sayılı Kanunun kayyımlığa ilişkin hükümlerinin, niteliğine uygun düştüğü ölçüde bu madde için de uygulanacağı belirtilmektedir.
Cezaevlerinde tutuklu olarak bulunanlara yapılacak tebligatın bizzat kendilerine yapılması kuraldır. Yani kişinin cezaevinde tutuklu olması nedeniyle ev ve işyerlerinde çalışanlara tebligat yapılamaz. Tutuklu ve hükümlülere tebligat yapılmasını, bu kişilerin bulunduğu kurum müdürü, müdür yoksa orayı idare eden memur sağlayacaktır. Kanuni temsilcileri bulunanlara veya bulunması gerekenlere yapılacak tebligat kanunlara göre bizzat kendilerine yapılması gerekmedikçe bu tebligat kanuni temsilcilere yapılmalıdır. (Teb.K. md. 10/4) Türk Medeni Kanunu’nun 407 vd. maddeleri gereği beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği bulunmasa dahi kişiliğinin veya malvarlığının korunması bakımından gerekli görülmesi hâlinde kısıtlanabilir. Cezayı yerine getirmekle görevli makam hapis cezasının infazına başlandığını derhâl vesayet makamına bildirir. Vesayet makamı karar vermeden önce hükümlüyü dinler.
Bu durumda hürriyeti bağlayıcı cezanın 5 yıl ve daha fazla olması ve kendisine vasi veya kayyum atanması durumunda Tebligat Kanunu’nun 11. Maddesine göre tebligatın kanuni temsilci (vasi) ye yapılması gerekir. Kanuni temsilci (vasi, kayyım) henüz tayin edilmemişse tebligat yapılmayarak, durum tebliğ mazbatasına yazılır. Şayet kişinin hükümlülük süresi 5 yıldan az ise veya tutuklu ise cezaevinde Tebligat Kanunun 19. maddesine göre yapılan tebligatın geçerli olduğu gözetilmelidir. Tutuklu ve hükümlüye tebligat yapılamazsa tebliğ mazbatasına müdür veya memur tarafından tebligatın neden yapılamadığına ilişkin neden şerh verilir. Tutuklu veya hükümlünün hastanede bulunması halinde dahi tebligat, yukarıdaki belirtilen yasal düzenlemelere göre yerine getirilmelidir.
USÜL
- İlk olarak cezaevine müzekkere yazılarak borçlunun tutuklu veya hükümlü olup olmadığı sorulur. Cezaevine ilk yazıya ödeme emri ve tebliğ zarfı eklenmez. Tutuklu veya 5 yıldan az hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan borçluya uygun bir süre (10 gün, 15 gün vb.) verilerek kendisine temsilci tayin etmesi, bu mühlet içinde temsilci tayin edip icra dairesine bildirmeyen tutuklu veya hükümlü hakkında takibe devam olunacağı hususunda ihtarda bulunulur ve takip bu süre sonuna kadar ertelenir. Bir başka anlatımla icra müdürlüğünce mümessil tayini için borçluya verilen süre içinde hiç bir takip işlemi yapılamaz. (12.HD. 2015/311 E. 2015/7013 K. – 24/03/2015)
- İİK.nun 54.maddesi uyarınca kendisine mümessil tayin etmesi için uygun bir süre (10 veya 15 günlük) verildiğine ilişkin müzekkere, cezaevinde borçluya tebliğ edildikten sonra, borçlunun anılan süre içinde mümessil tayin etmesi halinde ödeme emrinin mümessile tebliğ edilmesi ; aksi halde borçluya tebliğ edilmesi gerekir.
- Bu verilen süre içinde tutuklu veya 5 yıldan az hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan borçlu kendisine temsilci tayin etmez ise süre sonunda tebligatın yapılmasını tutukevi ve cezaevini yöneten müdür veya memur sağlar ve takibe devam olunur.
- Madde 407– (Değişik:2/3/2024-7499/5 md.) Kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği üzerine kısıtlanır veya kendisine kayyım atanır. Toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği bulunmasa dahi kişiliğinin veya malvarlığının korunması bakımından gerekli görülmesi hâlinde kısıtlanabilir. Cezayı yerine getirmekle görevli makam hapis cezasının infazına başlandığını derhâl vesayet makamına bildirir. Vesayet makamı karar vermeden önce hükümlüyü dinler. Bu Kanunun kayyımlığa ilişkin hükümleri niteliğine uygun düştüğü ölçüde bu madde için de uygulanır. Vasi tayin edilinceye kadar hükümlüye karşı başlamış olan takip durur.
- Vasi henüz tayin edilmemişse cezaevi tarafından tebligat yapılmayarak, durum tebliğ mazbatasına yazılır. Vasi atanmasının vesayet makamından istenip istenmediği hususunda cezaevine müzekkere yazılarak süreç takip edilir. Vasi atanmasından sonra ancak tebliğ işlemleri vasiye yapılır.
- Yargıtay uygulaması gereği bu süreç işletilmeden cezaevindeki borçluya yapılan tüm tebligatlar yok hükmündedir. (12.HD. 2016/27999 E., 2018/1329 K. – 14/02/2018)
(Haziran 2024, BURSA – Feridun KAVAK, İcra Müdür Yardımcısı)
