İhtiyati Haciz Nedir? Kararın Kaldırılması ve Kesin Hacze Dönüşümü
İhtiyati Haciz nedir?
İhtiyati haciz, bir kişinin alacaklı tarafından hakkında alacak belgesi bulunan borçlu tarafından alacaklının alacağını temin etmek amacıyla mal varlığı üzerinde uyguladığı bir geçici bir tedbirdir. Bu durumda borçlu kişinin mal varlığına ihtiyati haciz konulur ve belirli şartlar altında bu haciz uygulanır.
İhtiyati haciz kararının infazında dikkat edilmesi gereken durumlar:
- İhtiyati haczi tamamlayan iş ve işlemler hususunda bilgi ve becerilerinin artırılması ile ihtiyati haciz müessesesinin, hukuk sistemindeki yeri ve önemi hakkında kapsamlı bir bakış açışı oluşturmak ve uygulama birliğini sağlamaktır.
- İhtiyati Haciz ne demektir, hukuki olarak ne anlama geldiğini bilir.
- İhtiyati haciz kararının incelemesinde hangi hususlara dikkat edilmesi gerektiğini bilir.
- İhtiyati haciz kararının nasıl infaz edeceğini ve ihtiyati haciz tutanağı düzenlemesini bilir.
- İhtiyati haczin infazından sonra hangi işlemler ile kesin hacze dönüştüğünü ve ihtiyati haciz alacaklısına ne haklar verdiğini bilir.
- İhtiyati haciz kararının kaldırılması görevi ve yetkisinin kime ait olduğunu bilir.
- İhtiyati haczin garame ve sıra cetveline etkisini bilir.
İhtiyati haciz İcra İflas Kanunun 257 ile 268 maddeleri arasında ayrıntılı olarak düzenlenmiş ve İcra İflas Hukukunda etkin bir şekilde kullanılan bir tür emniyet tedbiridir.
İhtiyat kelimesi; tedarik, önlem alma, tedbir, anlamlarına gelmektedir. Haciz kelimesi ise bölme, ayırma anlamına gelmektedir.
İhtiyati haciz bir takip işlemi olmayıp; para alacaklarına ilişkin mevcut veya müstakbel bir takibin veya davanın sonucunun güvence altına alınması için, mahkeme kararı ile borçlunun malvarlığına el konulmasını sağlayan geçici bir hukuki koruma olarak nitelendirilmektedir.
İhtiyati Haciz Kararının İncelenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar
- Kararın İnfazı (10 gün): Karar hükümden sonra 10 gün içinde infaz edilmelidir, aksi takdirde hükümsüz kalır.
- Kararın İçeriği: İhtiyati haciz tutanağı (ihtiyati haciz miktarı, ihtiyati haciz kararı veren mahkemenin sayısı, karar tarihi) dikkatle incelenmelidir.
- Teminat Kontrolü: Mahkemece belirlenen teminatın yatırılıp yatırılmadığının kontrol edilmesi gerekmektedir.
İcra müdürlüğünce ihtiyati haciz kararına dayanılarak re’sen haciz kararı verilemez. Yargıtay 12. HD 2016/7496 E. 2016/25332 K.
İhtiyaten haczedilen paranın ihtiyati haciz icrai hacze dönüştürülmedikçe bankadan istenemeyeceği. Yargıtay 12. HD 2020/6966 E. 2020/8782 K.
İhtiyati haczin infazına ilişkin şikayetler, infazı yapan icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesine yapılır. Takibin durdurulması kararları, ihtiyati haciz kararlarının infazını etkilemez. İhtiyati haciz kararının durdurulması için bu konuda ayrıca ve açıkça hüküm bulunmalıdır.
İhtiyaten Haczedilen Malların Teminat Karşılığında Borçluya Bırakılması (İİK 263)
Bu madde yalnızca ihtiyati hacizde düzenlenmiştir ve kesin hacizde uygulanması hata olur. İhtiyati haciz takip kesinleştiğinde kesin hacze dönüşür. İİK 264 ve devamı maddelerine göre ihtiyati haciz, tasarrufun iptali davasının kabulüyle kesin hacze dönüşebilir. Alacaklı, 7 gün içinde ya takip talebinde bulunmaya ya da dava açmaya mecburdur.
İhtiyati Haczin Kesin Hacze Dönüşmesi: İtiraz edilmezse kendiliğinden kesin hacze dönüşür. Haczin uygulanmasına müteakip alacaklı, tebliğden itibaren yedi gün içinde ya takip talebinde bulunmalı ya da dava açmalıdır. Şikayetçinin alacaklı olduğu dosyada ihtiyati haciz, itirazın iptali davasının kabulü ile kesin hacze dönüşebilir (Yargıtay 23. Hukuk Dairesi Esas No:2013/4460, Karar No:2013/5835).
İhtiyati Haciz İsteminde Bulunulması:
- Alacaklının devam eden icra takibi veya davası sırasında ihtiyati haciz talep edilebilir.
- Mahkeme kararının tebliğinden itibaren bir ay içinde ilamlı takip talebinde bulunulması zorunludur (İİK 264/III).
Tasarrufun iptali davası istisna teşkil eder; dava kabul edilirse ihtiyati haciz, tasarrufun iptali davası sonucu kesin hacze dönüşür (Yargıtay 17. HD. 31.01.2017 T. E: 2016/15520, K: 802).
İhtiyati Haczin Kesin Hacze dönüşmesi
Haczin Tatbik Süreci
Madde 264/1 gereği, haczin tatbikinden sonra haciz gıyabında yapılmışsa, haciz tutanağının kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde ya takip talebinde (haciz veya iflas) bulunmak ya da dava açmak zorundadır. Şikayetçinin alacaklı olduğu icra dosyasında, şikayetçinin ihtiyati haczi, itirazın iptali davasının kabulü kararının verildiği tarihte kesin hacze dönüşmüştür (Yargıtay 23. Hukuk Dairesi, Esas No: 2013/4460, Karar No: 2013/5835).
Dava ve Takipten Sonra İhtiyati Haciz İstemi
Alacaklının devam eden icra takibi sırasında veya devam eden dava sırasında ihtiyati haciz isteminde bulunması mümkündür. Mahkeme kararının tebliğinden itibaren bir ay içinde ilamlı takip talebinde bulunması zorunludur (İİK. 264/III).
Tasarrufun iptali davası, kabul edildiği takdirde, alacaklı tarafından başlatılacak yeni bir icra takibi olmaksızın, İİK’nun 281/2 maddesi uyarınca uygulanan ihtiyati haczin tasarrufun iptali davasının kabulü ile kesin hacze dönüşeceği ve davacı alacaklının verilen ilamı icra dosyasına ibraz ederek cebri icra işlemine devam edeceği anlamına gelir (Yargıtay 17. HD, 31.01.2017, E: 2016/15520, K: 802).
- Takibin iptali,
- Takibin durdurulması,
- Yetkisizlik,
- İtirazın kesin veya geçici kaldırılması talebinin reddi gibi maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmeyen icra mahkemesinin kararları gereği ihtiyati haciz kaldırılamaz. Ancak, takibin iptaline ilişkin kesin bir karar sunulması halinde ihtiyati hacizler hükümsüz hale gelir.
Alacaklıya Genel Mahkemelerde Dava Açma Hakkı
Alacaklıya, genel mahkemelerde dava açma hakkı (alacak davası) veya yeni bir takip talebinde bulunma hakkı tanınmalıdır (İİK 264). Dikkat: Haksız yere kaldırılan ihtiyati hacizden dolayı süresiz şikayet söz konusudur (Yargıtay 12. HD, 01/10/2018, 2018/12580 E. 2018/8913 K).
İhtiyati Haciz Kararının Kaldırılması
Teminat karşılığında mahkeme kararı ile ihtiyati haciz kaldırılabilir (İİK. 266). İcra takibinden önce ihtiyati haciz kararını vermiş olan mahkeme, icra takibinden sonra ise icra takibinin yapıldığı yerdeki icra mahkemesi görevli ve yetkilidir (İİK. mad. 266, c:2).
Alacaklı, ihtiyati hacizden sonra mahkemede alacak davası açmışsa (İİK: mad. 264/I) veya ihtiyati haciz, alacak davasının mahkemede görüldüğü sırada konulmuşsa (İİK. mad. 264/III) davaya bakan mahkeme görevli ve yetkilidir.
Alacaklının itirazın kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra mahkemesinden itirazın kaldırılmasını istememesi ya da mahkemede itirazın iptali davası açmaması durumunda, yalnızca ihtiyati haciz hükümsüz kalır ve icra takibi derdest olmaya devam eder. İcra dosyasına yatan paranın borçluya iadesinin İİK’nun 67/1. maddesi uyarınca itirazın tebliği tarihinden itibaren en geç bir yıl içinde itirazın iptali davası açılmaması halinde mümkün olacağı, bu bir yıllık sürenin geçmesiyle takibin düşeceği belirtilmiştir (Yargıtay 12. HD, 14.01.2014, T.E: 34143, K: 359).
İhtiyati Haczin Önemi
Geçici hukuki himaye tedbirlerinden olan ve İcra İflas Kanununda özel bir yeri bulunan ihtiyati haciz, bir para alacağının borçlunun mallarına el konulması suretiyle teminat altına alınmasını sağlayan bir emniyet tedbiridir. Alacaklının haklılığının sadece kağıt üzerinde kalmasını önleyerek, bu nedenle tüm takibi daha baştan etkileyen temel bir yapı taşıdır. Borçlunun vadesi gelmiş veya gelmemiş borçlarını ödemekten kaçınma veya borçlunun bizzat kaçma ihtimaline karşı hukukun alacaklıya sağlamış olduğu önemli ve faydalı bir uygulamadır.
Kaynak: Adalet Bakanlığı Eğitim Daire Başkanlığı – Haciz İşlemleri İcra Modülleri Slayt 2024
